บทกวีคติธรรม

มงคลชีวิต๓๘ประการ

มงคลชีวิต๓๘ประการ เป็นบันไดสู่ความเจริญ ดำเนินสู่ความก้าวหน้า หาสันติสุข ในครั้งสมัยพุทธกาลได้เกิดเหตุโกลาหลวุ่นวายขึ้นทั้งในหมู่มนุษย์และเทวดา เนื่องจากต่างก็มีลัทธิความเชื่อที่แตกต่างกัน ในเรื่องที่ว่าอะไรเป็นมงคลอันสูงสุดในการดำเนินชีวิต ในเมื่อแต่ละฝ่ายต่างก็ไม่อาจที่จะหาเหตุผลมารองรับในลัทธิความเชื่อของตัวเอง เพื่อให้อีกฝ่ายปลงใจเชื่อได้ จึงเกิดการถกเถียงวุ่นวายโกลาหลกันอยู่นานถึง๑๒ปีเรียกกันว่า "มังคละโกลาหล" จนในที่สุดจึงได้ข้อสรุปโดยการมอบหมายให้เทวดาองค์หนึ่งเป็นตัวแทนเพื่อมาถามปัญหานี้กับพระพุทธเจ้า ทั้งหมดนี้จึงเป็นที่มาของ "มังคละสูตร" ที่ปรากฏอยู่ในพระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ

ธรรมกวีบทที่จะได้นำเสนอต่อไปนี้ได้ประพันธ์ขึ้นโดยพระอาจารย์ดำรง ฐานธัมโม หรือที่รู้จักกันในนาม "ร.รู้วงศ์" ซึ่งท่านได้มรณะภาพไปแล้วเมื่อต้นเดือนกุมภาพันธ์ปี ๒๕๕๙ นี้เอง โดยก่อนหน้านั้นไม่นานผู้เขียนได้ไปกราบนมัสการท่านที่วัดใหญ่อินทาราม จ.ชลบุรี ท่านก็ได้มอบหนังสือบทกวีที่เป็นผลงานของท่านให้กับผู้เขียนไว้หลายเล่มพร้อมลายเซ็น จากนั้นผู้เขียนก็ไม่ได้เจอท่านอีกเลยจนได้ข่าวเรื่องการมรณะภาพ จึงได้มีความคิดว่าอยากเอาผลงานของท่านที่ได้แต่งประพันธ์มาเผยแผ่ จึงได้ติดต่อไปที่ทายาทของท่านซึ่งก็ได้รับการอนุญาติแล้ว ผู้เขียนจึงได้จัดทำการเผยแผ่บทธรรมกวีนี้ขึ้นเพื่อถวายเป็น พุทธบูชา ธัมมะบูชา สังฆะบูชา และอาจริยะบูชาแด่ท่าน "ร.รู้วงศ์" และขอความสันติจงมีแด่ท่านตลอดจิรัตติฐิกาล เทอญ

บทไหว้ครูบูชาพระรัตนตรัย

(โคลงสี่สุภาพ)

ประนมหัตถ์น้อมนบไหว้               วันทา

จรดเกศกลางเกศา                    สุดเกล้า

        สักการบูชา                          พระชิต-มารเฮย

      คุณพระพุทธเจ้า                     แจ่มแจ้งจิตเห็น

เป็นสรณะโลกแท้                    นาถะ

เป็นพระอริยะ                       ยิ่งพร้อม

        ทรงเผยแผ่ศาสน-                   ธรรมทั่ว-สถิตนา

     มนุษย์มโนน้อม                     นอบทั้งภพสาม

ยามศิลธรรมอยู่ยั้ง                      ยืนยง

ศาสนาดำรง                          เลิศล้น

   เพราะคุณแห่งพระสงฆ์               สาวก สืบนา

     รัตนตรัยแต่ต้น                   ตลอดรู้นานหลาย

   หมายบูชาทั่วทั้ง                คุณมาร-ดรแฮ 

คุณบิดาอาจารย์                      จบแล้ว

 ลูกจงเกิดปฏิภาณ            ไหวพริบ พลันแฮ

 สติปัญญาดุจแก้ว             เกิดพร้อมสุกใส

  เชาว์ไวว่องคล่องคล้อง     โคลงกวี กาพย์ฉันท์ 

 แต่งขยายความดี                      เด่นไว้

สามสิบแปดข้อมี                มานับ มงคล

ผิดพลาดบกพร่องไซร้        สิบนิ้วขมาผอง

อารัมภบท

(โคลงสี่สุภาพ)

ปองอรรถาแต่ครั้ง               พุทธกาล 

ทรงประทับสถาน                ถิ่นนั้น

     มีนามว่าวิหาร                     เชตะ วันนอ

        สาวัตถีชนชั้น                     ชอบรู้หลากหลาย

  หญิงชายชนมากแท้            ถกเถียงมงคล

ทิฏฐิมานะเอียง                   อวดโอ้

        บ่ ยุตติลงเพียง                    พวกม-นุษย์นา

          เทวดาต่างโต้                      ตอบถ้อยถึงสวรรค์

เสกสรรบรรลุทั้ง                   เทพพรหม

คิดต่อคำคารม                     หลักอ้าง

      มงคลค่านิยม                       ยอดยิ่ง ยากแฮ

แตกแยกเป็นหมู่บ้าง             บ่ สิ้นปัญหา

สรรคำมาขัดข้อง                  ความคิด

มากหมู่ดูถูกผิด                    แผกข้อ

        ความเห็น บ่ สนิท                 แนบแน่น กันนา

        วาทะรวมเล่นล้อ                   ลบล้างลางเฉือน

เหมือนดังจะมุ่งให้                 เหตุผล

     ความคิดชักจูงคน                  เคลื่อนคล้อย

           ตามมติของตน                      แตกต่าง กันเฮย

     หาเหตุผลตอบถ้อย                ถกท้วงปัญหา

อารัมภบท

(กลอนหก)

   พหูเทวามนุษย์                     พิศุทธิ์สุตะคาถา

สดับพระธรรมพระสัมมา         กังขาพาสิ้นยินดี

       ณ เชตวันวิหาร                      สถานฟังธรรมโสตถี

นรหลากหลายมากมี              เป็นที่ชุมนุมชุมชน

     ทวยเทพเทพาอารักข์             พร้อมพักตร์สังเกตุเหตุผล

  สดับตรับฟังมงคล                  กุศลพระธรรมสำแดง

 ยามรัตติกาลน่านฟ้า               เทวาโอภาศสาดแสง

กังขาพาหายคลางแคลง         แจ่มแจ้งสัจจะพระธรรม

ดีงามสามสิบแปดข้อ               เกิดก่อขอชมคมขำ

พุทธพจน์พึงจดจำ                  แนะนำต่ำสูงจูงใจ

มงคลชนปฏิบัติ                      ชี้ชัดจัดทางสุกใส

สายธรรมดำเนินเดินไป               ย่อมได้ผลดีมีคุณ

     ประโยชน์โลกนี้มีพร้อม            ธรรมย่อมน้อมนำเกื้อหนุน

 ละบาปทราบทางสร้างบุญ               ค้ำจุนคุณนั้นเจริญ

สาระประโยชน์โลกหน้า            เทวาสวรรค์สรรเสริญ

     สู่สุคติสิเพลิน                          ดำเนินแนวธรรมสำคัญ

ประโยชน์อย่างยิ่งจริงท่าน        นิพพานการสู่สุขสันต์

   เยือกเย็นเป็นสุขนิรันดร์             ธรรมนั้นชั้นหนือโลกแล

   นิรามิสสุขทุกข์ดับ                    จิตนับอยู่เหนือกระแส

   วิมุติหลุดพ้นผันแปร                  เกิดแก่เจ็บตายหายไป

มงคลชีวิตข้อที่๑ ไม่คบคนพาล "อเสวนา จ พาลานํ"

 เริ่มต้นตนพบคบหา                    อเสวนาอย่างไหน

คนพาลท่านลี้หนีไกล                 มิให้ไปพบคบกัน

คบคนพาลพาลพาหาผิด             ชีวิตวิปโยคโศกศัลย์

   เมามัวชั่วโฉดโทษทัณฑ์             พัวพันผิดพลาดขาดทุน

พาลนอกบอกทุจริต                    พูดคิดผิดทำสถุล

 โลภลาภหยาบคายไร้คุณ             บาปบุญไม่เชื่อเบื่อฟัง

      พาลลักษณะอมิตร                      ใครคิดพึ่งพาอย่างหวัง

   หลีกไกลไว้นะระวัง                      ยับยั้งชั่งใจให้ตรง

         พาลในจิตใจเรานี่                         เกิดมีความโลภโกรธหลง

ทำให้จิตใจต่ำลง                          เราจงฝึกดูรู้ใจ

รู้เท่าพอเอาไว้กัน                         รู้ทันนั้นเอาแก้ไข

    สติคุมจิตคิดไว                             รั้งไว้ไม่ยุ่งปรุงตาม

   รู้แท้แน่ในไตรลักษณ์                     ประจักษ์ลักษณะสาม

ไม่เที่ยงเป็นทุกข์ทุกยาม                รู้ความเป็นอนัตตา

  รู้เห็นเป็นสภาวะ                             ชนะกิเลสตัณหา

    ละความยึดมั่นนั้นนา                       เห็นว่าเป็นสัตว์บุคคล

มงคลชีวิตข้อที่๒ คบแต่บัณฑิต "ปญฺฑิตานญฺจ เสวนา"

ท่านให้ใฝ่คบบัณฑิต                         นำจิตบรรลุกุศล

ฉลาดรู้ธรรมนำตน                           เหตุผลสาระเจริญ

          คบหาพาให้ฉลาด                              นักปราชฌ์พากันสรรเสริญ

   บัณฑิตรู้ธรรมดำเนิน                        ชวนเชิญสรรสร้างทางดี

เป็นกัลยาณมิตร                                คบคิดจิตใจสุขศรี

  พึ่งได้ในยามทุกข์มี                            สมที่มิตรแท้แน่นอน

       ผู้รู้บาปบุญคุณโทษ                            ประโยชน์อย่างยิ่งสิ่งถอน

กิเลสตัณหาพาร้อน                            คำสอนสละละวาง

  เป็นผู้รู้ไตรสิกขา                               ปัญญาโปร่งใสใจว่าง

สอนให้ได้รู้หนทาง                           ตามอย่างวิสุทธิ์พุทโธ

รู้ตรงมงคลชีวิต                                บัณฑิตบรรลุสุโข

     พูดได้ทำได้ไม่โว                              อวดโอ้แอบอ้างอย่างพาล

มงคลชีวิตข้อที่๓ บูชาคนที่ควรบูชา “ปูชา จ ปูชนียานํ”

ข้อสามตามมีอรรถา                          บูชาบุคคลดีท่าน

 พ่อแม่ครูบาอาจารย์                          ทำการบูชาว่าควร

พระพุทธพระธรรมพระสงฆ์                เราจงบูชาครบถ้วน

   เป็นปูชนีย์ทั้งมวล                             มีส่วนสร้างสุขบุคคล

บูชาอามิสสิ่งของ                             ขัดข้องบำบัดขัดสน

  ปัจจัยสี่มีไม่จน                                 เกิดผลดลเอื้ออาทร

    บูชาหาปฏิบัติ                                   รู้ชัดถึงธรรมคำสอน

  ดับทุกข์สุขแท้แน่นอน                       ดับร้อนประเสริฐเลิศแล

ลูกยอมน้อมรับนับถือ                         นั่นคือเชื่อฟังพ่อแม่

ครูบาอาจารย์ท่านแท้                         มุ่งแต่จิตตั้งหวังดี

  ลูกและศิษย์คิดเคารพ                        น้อมนบประสพสุขศรี 

 เพราะพรหมวิหารท่านมี                          สิ่งนี้ที่ควรบูชา

มงคลชีวิตข้อที่ ๔ อยู่ในประเทศที่สมควร “ปฏิรูปเทสวาโส”

        มงคลข้อสี่ชี้เหตุ                                 ประเทศสมควร อยู่หนา

ตามธรรมของพระสัมมา                       เห็นว่าที่ตั้งสังคม

     ปลอดภัยไร้มลพิษ                              กายใจห่างทุกข์สุขสม

   อยู่ใกล้บัณฑิตชิดชม                           นิยมฟังธรรมนำทาง

      อาวาสอากาศอาหาร                            สำราญการอยู่ทุกอย่าง

ใกล้หมอพอไข้ไว้วาง                           ไม่ห่างมีพยาบาล

    ปลอดภัยไร้โจรผู้ร้าย                            สบายหมายตั้งถิ่นฐาน

  ห่างไกลในพวกชนพาล                        ตั้งบ้านท่านสมควรแล

   ที่อยู่ภูมิประเทศ                                   เป็นเหตุให้เจริญแน่

   ผู้นำทรงธรรมเลิศแท้                            เผื่อแผ่แด่พวกไพร่พล

ประชาพาให้ไร้ทุกข์                             รับสุขบรรลุกุศล

ศึกษาศิลธรรมนำตน                            มงคลอุดมสมควร

มงคลชีวิตข้อที่ ๕ มีบุญวาสนามาก่อน “ปุพฺเพ จ กตปุญญตา”

มงคลข้อห้าพาหนุน                               มีบุญวาสนามาถ้วน

  บุญทานการทำทั้งมวล                           ดีล้วนควรหมั่นบำเพ็ญ

สั่งสมบ่มบุญเอาไว้                                จิตใจย่อมดีที่เห็น

    เมตตาปราณีที่เป็น                                 เยือกเย็นเห็นยิ่งศรัทธา

บุญกรรมนำสร้างทางสุข                         ห่างทุกข์สุขวาสนา

 ศิลธรรมการภาวนา                                 ทำมาพาให้ผลดี

สั่งสมบ่มบุญไว้เถิด                                 ย่อมเกิดสง่าราศี

       วาสนาบารมี                                           ตามที่บัณฑิตคิดทำ

ส่งเสริมเพิ่มให้ใจสูง                                ชักจูงจิตใจไม่ต่ำ

เกรงกลัวชั่วหยาบบาปกรรม                      บุญนำไปได้ไม่ตาย

 ตามตนจนถึงโลกหน้า                              นำพาผลดีที่หมาย

   เพื่อนแท้แน่นอนหญิงชาย                        บุญหลายหมายสั่งสมเอา

มงคลชีวิตข้อที่ ๖ ตั้งตนไว้ชอบ “อตฺตสมฺมาปณิธิ”

มงคลข้อหกยกเหตุ                                  สังเกตุการตั้งตัวเขา

 ผู้ไม่ประมาทมัวเมา                                  ย่อมเข้าใจคำว่าตน

 หมายเอาตั้งจิตคิดถูก                               ฝังปลูกบรรลุกุศล

   ปัญญายอดยิ่งสิ่งดล                                 เป็นคนเห็นถูกแนวทาง

   ทำดีได้ดีนี้แน่                                           มีแต่เจริญทุกอย่าง

     ทำชั่วได้ชั่วอัปปาง                                    แตกต่างตั้งตนต้นปลาย

เชื่อกรรมทำดีมีผล                                    ตั้งตนคนดีมีหลาย

   ดีทำนำไปไม่คลาย                                    มุ่งหมายมงคลผลพวง

        สัมมาทิฏฐิสิเลิศ                                        ประเสริฐสุขแสนแดนสรวง

เห็นถูกทำถูกทั้งปวง                                  มัดวงจิตมั่นนั้นนา

เกิดผลตั้งตนไว้ชอบ                                  ประกอบกุศลศึกษา

ถูกทางแนวธรรมสัมมา                               นำพาเลิศล้ำดำเนิน

มงคลชีวิตข้อที่ ๗ เป็นผู้ได้ฟังมา “พาหุสจฺจญฺจ”

(กลอนเจ็ด)

มงคลข้อเจ็ดเสร็จศึกษา                              ฟังมามากนั้นสรรเสริญ

        พหูสูตรฟังยังเจริญ                                     ชวนเชิญชี้ช่องต้องพากเพียร

  รู้น้อยพลอยตนทนลำบาก                            รู้มากขยันหมั่นอ่านเขียน

     แต่น้อยเติบใหญ่ใฝ่เล่าเรียน                         แปรเปลี่ยนประเสริฐเกิดผลดี

  คุณอนันต์นับสรรพศาสตร์                            ฉลาดรอบรู้ชูศักดิ์ศรี

เสบียงเลี้ยงตนผลมากมี                              สิ่งที่มีคุณหนุนนานจัง

   นกไร้ขนคนขาดความรู้                                ขึ้นสู่สูงมากยากจะหวัง

      เหมือนเรี่ยวแรงแห่งพลัง                             สมดังคำเปรียบเทียบแท้เทียว

     โบราณท่านว่าถ้าฉลาด                               อย่าขาดอีกอย่างทางเฉลียว

       อย่ามองสิ่งใดในมุมเดียว                             เรื่องเกี่ยวเนื่องกันผันมุมมอง

    ผู้ฟังมากนั้นปัญญายิ่ง                                 มีสิ่งรอบครอบตอบสนอง

      สมเป็นคุณครูผู้ปกครอง                              ถูกต้องมองความตามเป็นจริง

มงคลชีวิตข้อที่ ๘ มีศิลปะวิทยา “สิปฺปญฺจ”

(กลอนแปด)

มงคลข้อแปดนี้ชี้ชำระ                                     มีศิลปะวิทยาว่าดียิ่ง

คิดพูดทำจำเป็นเห็นอ้างอิง                              อาศัยสิ่งศิลปะจะงดงาม

       พูดดีมีตัวอย่างทางศิลปะ                                 หากท่านจะติใครให้เกรงขาม

    ตัวต่อตัวตำหนิติทำตาม                                   มีข้อห้ามติต่อหน้ามหาชน

หากจะชมเชยใครให้ดีเลิศ                               จงชมเถิดในหมู่รู้มีผล

ศิลปะพูดเป็นเห็นมงคล                                   ไม่อับจนมีจิตวิทยา

     ศิลปะจะงามตามความคิด                                จะลิขิตประพันธ์เสกสรรหา

     เอกลักษณ์อรรภรสบทลีลา                              เป็นมนตราตรึงใจให้ตามดู

      ศิลปะทำเป็นเห็นประโยชน์                             เป็นของโปรดประดิษย์วิจิตรหรู

   แลลวดลายหลายชั้นอันเชิดชู                           ซับซ้อนอยู่อย่างวิจิตรพิสดาร

  ลายกนกเทพพนมพรหมสี่หน้า                        งามลีลาอ่อนช้อยรอยสืบสาน

   ลวดลายไทยงามแท้แลตระการ                        งามคู่บ้านคู่เมืองเลื่องลือนาม

มงคลชีวิตข้อที่ ๙ มีวินัย “วินโย จ สุสิกฺขิโต”

    มงคลข้อเก้านี้มีวินัย                                เหมือนมาลัยด้ายร้อยคอยยึดล่าม

บัญญัติกฏกติกามาคอยปราม                         ย่อมดีงามตามบทกฏสังคม

       ทั้งทางโลกทางธรรมจำเป็นยิ่ง                         เพราะเป็นสิ่งสร้างสรรอันเหมาะสม

     ความประพฤติยึดเหนี่ยวเป็นเกลียวกลม                  ชนชื่นชมทุกชั้นฉันท์หญิงชาย

      มีวินัยในหมู่ดูเรียบร้อย                                  จะมากน้อยน่ายลชนทั้งหลาย

 มีระเบียบระบบครบสบาย                             ชนมากมายในหมู่ดูน่ามอง

เมื่อนานาอารยะประเทศนั้น                           รับรองกันว่าดีไม่มีสอง

ทุกชนชั้นต้องใช้ให้ช่ำชอง                            ถูกทำนองวินัยใช้ใด้นาน

ขาดระเบียบวินัยให้ขัดข้อง                            สังคมต้องติดขัดบรรทัดฐาน

เหมือนวัวควายไร้คอกออกสำราญ                 มันจุ้นจ้านกระเจิงเหลิงกระจาย

       การตื่นคนบ่นมาว่ารั้งยาก                               แตกตื่นมากพังยับทรัพย์เสียหาย

เคยปรากฏเหยียบกันถึงขั้นตาย                          ตื่นวัวควายยั้งอยู่รู้ยั้งยอ

มงคลชีวิตข้อที่ ๑o มีวาจาสุภาษิต “สุภาสิตา จ ยา วาจา”

   ข้อสิบนี้มีวาจาสุภาษิต                                      ใครควรคิดทุกคราพาสมหมาย

รู้กลั่นกรองก่อนพูดสูตรแยบคาย                      คำบรรยายประโยชน์ไร้โทษทัณฑ์

 พูดคำจริงจากใจใช้สัจจะ                                  เป็นสาระจากใจใช้สร้างสรรค์

ร่วมสมานสามัคคีมีต่อกัน                                        คำพูดนั้นดีแน่แก่ผู้ฟัง

    คำพูดดีมีค่ากว่าทรัพย์สิน                                  ใครได้ยินซึ้งสุดดุจมนต์ขลัง

หวานรสถ้อยอร่อยนานหวานจีรัง                     หวานนั้นยังคงอยู่มิรู้คลาย

 อันอ้อยตาลหวานลิ้นแล้วสิ้นซาก                      แต่ลมปากหวานหูมิรู้หาย

    สุนทรภู่ครูกลอนสอนหญิงชาย                         เราทั้งหลายรับฟังยังจดจำ

อยู่คนเดียวจงระวังยั้งความคิด                           อยู่ร่วมมิตรจะพูดจาอย่าถลำ

ดุจหอกดาบอย่าได้ไปทิ่มตำ                                 ระวังคำไร้ค่าน่ารำคาญ

       ผู้พูดดีมีวาจาสุภาษิต                                          ย่อมผูกมิตรคิดรักสมัครสมาน

 ดีดูดดื่มปลื้มใจได้เนิ่นนาน                                พูกถูกกาลถูกบุคคลผลเจริญ

มงคลชีวิตข้อ ๑๑ บำรุงมารดาบิดา “มาตาปิตุ อุปฏฺฐานํ”

     มงคลข้อสิบเอ็ดเด็ดดังมุ่ง                                    การบำรุงพ่อแม่ตนชนสรรเสริญ

เลี้ยงดูท่านครบถ้วนควรดำเนิน                              ไม่ล่วงเกินลบหลู่ดูสนใจ

ท่านเลี้ยงเรามาก่อนตอนแบเบาะ                               โดยเฉพาะอึฉี่นี้ล้างให้

มิรังเกียจลูกเลยเคยทำไป                               ลูกป่วยไข้ให้หยูกยารักษาพลัน

                                

    ท่านกรุณาปราณีดีต่อลูก                                 เฝ้าฝังปลูกนิสัยใฝ่สร้างสรรค์

  พ่อแม่ดุจเทพพรหมสมเทวัญ                              อรหันต์ของลูกปลูกมงคล

     กตัญญูกตเวทีดีเลิศ                                       เลี้ยงท่านเถิดแทนคุณบุญกุศล

       ช่วยทำกิจการงานอดทน                                    ควรตั้งตนไว้ชอบกอปรศิลธรรม

  รู้รักษามรดกปกป้องทรัพย์                                ท่านล่วงลับทำบุญให้ไม่ตกต่ำ

ทักษิณานุปาทานการน้อมนำ                             บุญประจำอุทิศไปให้ผู้ตาย

   ลูกทำดีมีอานิสงส์มาก                                    แคล้วคลาดจาดผองภัยไม่เสียหาย

      มีชื่อเสียงสาระขจรขจาย                                    ลูกหลานหมายเอาอย่างแนวทางดี

มงคลชีวิตข้อที่ ๑๒ เลี้ยงดูบุตร “ปุตฺตสงฺคโห”

มงคลข้อสิบสองปองอรรถา                               เป็นมารดาบิดาทำหน้าที่

  เลี้ยงดูบุตรของตนผลทวี                                 ให้ลูกมีคุณธรรมประจำใจ

   ทรัพย์สินนั้นหมั่นหามาเพื่อลูก                             สอนสิ่งถูกปลูกฝังทั้งนิสัย

      กตัญญูรู้คุณของใครใคร                                 ต่อผู้ใหญ่ครูอาจารย์ท่านมีคุณ

      สอนละชั่วทำดีมีนอบน้อม                                ให้ลูกพร้อมศิลธรรมนำเกื้อหนุน

      การฝึกจิตมีเมตตาเกื้อการุณ                               ให้กล้าบุญกลัวบาปทราบสิ่งดี

    อภิชาตบุตรสุดประเสริฐ                                    ลูกดีเลิศกว่าวงศ์ทรงศักดิ์ศรี

ทั้งฐานะคุณธรรมล้ำเลิศมี                                  พันธุ์ทวีสมถวิลยินดีกัน

การเลี้ยงดูลูกดีมีความสุข                                   ไม่ก่อทุกข์สังคมสมสุขสันต์

   เป็นแบบอย่างทางดีที่สำคัญ                                บ้านเมืองนั้นสงบเย็นเป็นผลพวง

    สังคมดีนี้เริ่มแต่ในบ้าน                                      สอนลูกหลานท่านไว้ให้รับช่วง

  เพาะพืชพันธุ์ดีไว้ไทยทั้งปวง                              หากท่านห่วงลูกหลานอย่าละเลย

มงคลชีวิตข้อที่ ๑๓ สงเคราะห์ภรรยา สามี “ทารสฺส สงฺคโห”

มงคลข้อสิบสามตามหลักชี้                                  เป็นสามีภรรยาอย่าหึงหวง

ควรสงเคราะห์ภรรยาอย่าหลอกลวง                         เป็นคู่ควรคู่คิดมิตรในเรือน

   ควรมีศรัทธาสีลาและจาคะ                                   ปัญญานะจะต้องเสมอเหมือน

     ชีวิตคู่อยู่ได้ใคร่ขอเตือน                                       อย่าแชเชือนชิดชมให้สมการณ์

 มีความรักความเข้าใจไม่นอกจิต                           มีความคิดซื่อสัตว์จัดหลักฐาน

  ความเกรงใจให้แก่กันมั่นคงนาน                          ครองดวงมานมิ่งมิตรชิดเชยชม

ควรมอบคามเป็นใหญ่ให้แม่บ้าน                          พร้อมในด้านชีวิตคู่อยู่สุขสม

เครื่องประดับทรัพย์สินสุดนิยม                             เข้าสังคมควรมอบให้ภรรยา

ควรงดเว้นอบายมุขทุกชนิด                                  สิ่งเสพติดตัดไปให้ดีหนา

การเอาใจให้มอบเสมอมา                                     การพูกจาจับจิตสนิทนาง

   อย่าเอาแต่อารมณ์เข้าข่มขู่                                     จงเป็นผู้มีเหตุผลไม่ขัดขวาง

ให้เกียรติกันนั้นเหมาะเพราะมีทาง                       อยู่กันอย่างมีสุขทุกครอบครัว

มงคลชีวิตข้อที่ ๑๔ การงานไม่คั่งค้าง “อนากุลา จ กมฺมนฺตา”

   มงคลข้อสิบสี่มีบอกไว้                                        ทำงานไม่คั่งค้างต่างรู้ทั่ว

สำเร็จกิจผลิตผลพ้นหมองมัว                              มีค่าตัวสูงต่ำเหลื่อมล้ำกัน

  อิทธิบาทธรรมสี่นี้เป็นหลัก                                 ควรรู้จักนำใช้ได้สร้างสรรค์

งานสำเร็จเสร็จได้โดยเร็วพลัน                                 เริ่มจากฉันทะมีที่พอใจ

 วิริยะจะเพียรเวียนกอปรกิจ                                งานสัมฤทธิ์จิตตะจะขวักไขว่

วิมังสามาวิเคราะห์เหมาะเพียงใด                       ทำลงไปไม่พลาดฉลาดงาน

       หาข้อมูลมาครบจบวางแผน                            ไม่ขาดแคลนขั้นตอนก่อนสร้างสาน

ทั้งรูปแบบระบบครบหลักการ                        ชนเชี่ยวชาญวิชาหาช่ำชอง

    หาผู้มีความรู้ความสามารถ                              คนฉลาดร่วมงานการทั้งผอง

 อ่านคนออกบอกคนได้ใช้ปกครอง                   ลดหลั่นรองลำดับรับช่วงไป

อุปสรรคหลักลดปรากฏชัด                               ผู้สันทัดกรณีมีที่ไหน

      คุณธรรมทำงานผ่านดังใ                                   การงานไม่คั่งค้างทางอากูร

มงคลชีวิตข้อที่ ๑๕ บำเพ็ญทาน”ทานญฺจ”

 มงคลข้อสิบห้าว่าทุกท่าน                                  บำเพ็ญทานบารมีไม่มีสูญ

เฉลี่ยสุขสร้างสรรค์หมั่นเกื้อกูล                         เพื่อเพิ่มพูนบำเพ็ญเป็นประจำ

อามิสทานการให้ใช้วัตถุ                                    ช่วยบรรลุสาระอุปถัมภ์

 ยึดเหนี่ยวใจได้ดีมีหลักธรรม                             เป็นเครื่องนำสันติสุขทุกสังคม

ธรรมทานการได้ให้ความรู้                                เครื่องเชิดชูวิชาผาสุขสม

  ให้ละชั่วทำดีที่นิยม                                            ชนชื่นชมศิลธรรมนำเจริญ

       อภัยทานการไม่พยาบาท                                    คิดอาฆาตโกรธใครไม่สรรเสริญ

ลดละเลิกเกลียดชังดังดำเนิน                              ไม่ล่วงเกินต่อกันหมั่นเมตตา

      ทั้งสามทานการให้ได้ประโยชน์                         ดับทุกข์โทษทั้งหมดลดปัญหา

เพื่อสงเคราะห์สังคมสมควรนา                           เพื่อบูชาพระคุณหนุนทวี

    อานิสงส์บำเพ็ญทานการชอบให้                        ชนะใจตัวท่านการตระหนี่

  ผลตอบกลับรับจิตมิตรไมตรี                             ย่อมเป็นที่รักของผองประชา

มงคลชีวิตข้อที่ ๑๖ ประพฤติธรรม “ธมฺมจริยา”

        มงคลข้อสิบหกยกสาระ                                      เราควรประพฤติธรรมตามหน้าที่

ไม่ทอดทิ้งทุกอย่างทางทำดี                                มนุษย์มีศิลธรรมประจำใจ

 เป็นพ่อแม่ดูแลสั่งสอนลูก                                  ให้ทำถูกปลูกฝังทั้งนิสัย

  ครูอาจารย์ท่านสอนศิษย์ดีเรื่อยไป                      ลูกศิษย์นบนอบชอบเชื่อฟัง

     เป็นสามีภรรยาอย่านอกจิต                                 เป็นญาติมิตรจริงใจไม่ผิดหวัง

  เกื้อกูลกันนั้นดีรักจีรัง                                         สัมพันธ์ยังยืนหยัดวัฒนา

เป็นเจ้านายหมายพึ่งพวกลูกน้อง                        ฉะนั้นต้องผูกใจให้ดีหนา

ใช้คนเป็นเห็นการไกลใช้ปัญญา                         กรุณาปราณีดีปกครอง

   เป็นผู้ใหญ่เป็นยากฝากให้คิด                              หากยังติดเห็นแก่ตัวจะมัวหมอง

   เป็นผู้นำลำเอียงเลี่ยงอย่าลอง                          อย่าบกพร่องพรหมวิหารงานดำเนิน

 เป็นผู้น้อยคอยอ่อนน้อมย่อมน่ารัก                      ผู้ใหญ่มักเมตตาพาสรรเสริญ

  สนับสนุนก้าวหน้าพาเจริญ                                 ชี้ชวนเชิญปวงชนสนใจธรรม

มงคลชีวิตข้อที่ ๑๗ สงเคราะห์ญาติ “ญาตกานญฺจ สงฺคโห”

มงคลข้อสิบเจ็ดสงเคราะห์ญาติ                      อย่าได้ขาดสาระอุปถัมภ์

                การช่วยเหลือเกื้อกูลกันประจำ                       เป็นเครื่องนำยึดเหนี่ยวใจได้นานจริง

            สังคหะวัตถุสี่นั้นดีแท้                                    ทานได้แก่การให้ในบางสิ่ง

            ให้อามิสให้อภัยไม่ประวิง                             ให้ดียิ่งให้ธรรมะประเสริฐดี

ปิยะวาจาว่าพูดเพราะ                                     พูดให้เหมาะกับผู้ฟังยังทุกที่

พูดสมานสมัครสามัคคี                                   ผูกไมตรีรักใคร่ไว้แก่กัน

      อัตถจริยาว่าช่วยเหลือ                                     ด้วยการเกื้อกูลพร้อมย่อมสุขสันต์

ช่วยธุระทั้งหลายสายสัมพันธ์              ม               การงานนั้นสำเร็จช่วยเสร็จลง

  สมานัตตตาวางตนเหมาะ                               โดยเฉพาะสมฐานะดังประสงค์

   ไม่สูงต่ำทำตนจนมั่นคง                                  วางตนตรงเสมอต้นเสมอปลาย

ญาติทางโลกทางธรรมนำอบอุ่น                     ญาติมีคุณคุ้มครองผองภัยหาย

ญาติมิตรดีมีพร้อมย่อมสบาย                          ญาติทั้งหลายรักกันมั่นคงทน

มงคลชีวิตข้อที่ ๑๘ ทำการงานไม่มีโทษ “อนวชฺชานิ”

มงคลข้อสิบแปดประสงค์ชี้                             ทำงานที่ไม่มีโทษโสตถิผล

งานไร้โทษประโยชน์ท่านประโยชน์ตน                  เป็นมงคลก้าวหน้าพาเจริญ

ไม่ผิดศิลผิดธรรมนำกอปรกิจ                          สุจริตพุทธองค์ทรงสรรเสริญ

     ทางสัมมาอาชีวะนะดำเนิน                              ไม่ล่วงเกินกฏหมายบ้านเมืองเรา

อุบาสกสีกาเว้นห้าอย่าง                                    การค้าทางทุจริตผิดรู้เท่า

ค้าอาวุธค้ามนุษย์หยุดอย่าเอา                            ค้าสิ่งเข้ายาพิษผิดศิลธรรม

อย่าค้าสิ่งเสพติดมีพิษร้าย                                 ทางทำลายชีวิตผิดท่านห้าม

การค้าสัตว์เพื่อฆ่าอย่าขอปราม                         ห้าอย่างตามห้ามไว้ว่าไม่ควร

         ธุรกิจราชการงานสงเคราะห์                          งานการเหมาะเกษตรกรรมทำไร่สวน

งานแพทย์หมอครูอาจารย์งานทั้งมวล            งานดีล้วนช่วยเหลือเพื่อสังคม

        สุจริตไม่ผิดศิลมีสาระ                                    การงานจะนำผลดลสุขสม

รวยทรัพย์สินสุขกายใจไทยนิยม                    ชนชื่นชมสัมมาอาชีพดี

มงคลชีวิตข้อที่ ๑๙ งดเว้นจากบาปทั้งปวง “อารตี วิรตี ปาปา”

มงคลข้อสิบเก้าเราเว้นบาป                            โปรดจงทราบทุจริตคิดหลีกหนี

ผิดศิลธรรมทั้งหลายกายวจี                            ใจเรานี้จงระวังเร่งสังวร

  อบายมุขทุกอย่างทางตกต่ำ                             จงจดจำคำนึงถึงพระสอน

    บาปลามกโลภมากลากม้วยมรณ์                    บาปเดือดร้อนไร้สุขทุกข์กายใจ

    บาปมีพิษจิตวุ่นขุ่นเคืองโกรธ                        บาปมีโทษเป็นทุกข์สิ้นสุขใส

          บาปเศร้าหมองมัวเมาเราทำไป                      บาปกรรมไซร้ไม่สงบพบเสื่อมพลัน

      เพราะบาปกรรมทำไว้ย่อมให้ผล                   สัตว์บุคคลเที่ยงแท้ย่อมแปรผัน

       ตามเวลาโอกาศไม่พลาดกัน                          ผลบาปนั้นเผ็ดร้อนบ่อนทำลาย

  ทำบาปเองเศร้าหมองเองเกรงกลัวไว้             รีบกลับใจกลับตัวกลัวก่อนสาย

     ทุคติโลกหน้าถ้าถึงตาย                                   ลงอบายภูมิสี่ที่ทุกข์นาน

    โลภโกรธหลงจงงดเว้นเป็นบาปล้วน             ดีครบถ้วนถือศิลธรรมกรรมฐาน

         สมาธิวิปัสสนาปัญญาญาณ                             เพื่อเป็นการเอาชนะละบาปกรรม

มงคลชีวิตข้อที่ ๒o โทษของสิ่งเสพติด “มชฺชปานา จ สญฺญโม”

มงคลข้อยี่สิบหยิบยกฝาก                               เช่นโทษจากน้ำเมาเฝ้าถลำ

ความมัวเมาประมาทขาดศิลธรรม                      จิตมืดดำขาดสติมิควรกิน

        พวกสุราเมรัยทำใจเหิม                                   เมาแล้วเริ่มเสียงานผลาญทรัพย์สิน

เสียชื่อเสีงสิ้นนับถือคือมลทิน                  เมาแล้วสิ้นความละอายหลายอย่างทราม

เมาสุราอาละวาดขาดญาติมิตร                       บ้างชอบผิดเมียผัวชั่วชนหยาม

บ้างพูดจาเพ้อเจ้อเผลอไม่งาม                        บ้างนอนตามถนนข้างหนทาง

บ้างขับรถชนกันนั้นยิ่งแย่                              ทิ้งพ่อแม่ลูกเมียเสียทุกอย่าง

บ้างเป็นโรคเรื้อรังทั้งวายวาง                         ยาต่างๆเสพติดมีพิษภัย

  เฮโรอินฝิ่นกัญชายาบ้านั้น                             ยาขยันยากระตุ้นวุ่นหลงไหล

 พวกผงขาวกาวทินเนอร์เผลอติดไป               แล้วทำให้อนาคตหมดสิ้นลง

     บุหรี่เหล้าเมากันทุกวันนี้                                สิ่งไม่ดีอย่าผลิตติดลุ่มหลง

  ทั้งคนเสพคนขายทำลายวงศ์                          ผลาญเผ่าพงศ์มนุษย์หยุดเสียที

มงคลชีวิตข้อที่ ๒๑ ไม่ประมาทในธรรม “อปฺปมาโท จ ธมฺเมสุ”

  มงคลข้อยี่สิบเอ็ดเผล็ดสาระ                           ความไม่ประมาทในธรรมนำสุขศรี

เป็นกุศลผลบุญหนุนชีวี                                  เพิ่มการมีสติมิเสื่อมเลย

ความประมาทขาดสติสิงดเว้น                        ตัวอย่างเช่นสิ่งมึนเมาเราเปิดเผย

ความเลิ่นเล่อเผลอทำนำเสียเอย                           สิ่งที่เคยวางใจให้ระวัง

  ความคะนองของตนผลพินาศ                         ความประมาทมักตายหลายศพฝัง

 ไว้ใจทางวางใจรถหมดสิ้นพัง                             ควรยับยั้งตั้งสติมิมัวเมา

     ธรรมะหรือคือธรรมชาติล้วน                          สิ่งทั้งมวลไม่เที่ยงแท้แปรเปลี่ยนทั่ว

 เป็นทุกขังทั้งทนยากหากเกรงกลัว                             ไม่ใช่ตัวตนสัตว์อนัตตา

เป็นสมมุติปรมัตถสัจจะ                                  ดังคำพระพุทธองค์ทรงอรรถา

เป็นหนทางปฏิบัติวิปัสสนา                            พระปัญญาญาณแจ้งแห่งสัทธรรม

ซึ่งทั้งมวลล้วนรวมในไม่ประมาท                                 ความไม่ขาดสติมิถลำ

 มีสติปัญญามาช่วยนำ                                      สั่งสมกรรมกุศลผลบุญเอย

มงคลชีวิตข้อที่ ๒๒ มีความเคารพ “คารโว จ"

มงคลข้อยี่สิบสองอย่ามองข้าม                     การมีความเคารพนบนอบหนุน

ควรเคารพอย่างยิ่งสิ่งมีคุณ                            ช่วยเจือจุนเจ็ดประการท่านมีคุณ

 เคารพในพุทธองค์ทรงเลิศล้ำ                       ในพระธรรมคำสั่งสอนทรงสรรเสริญ

ในพระสงฆ์สาวกดีที่ดำเนิน                              ไม่ล่วงเกินเคารรพพบมงคล

 ควรเคารพในด้านการศึกษา                                 รับวิชาความรู้ชูกุศล

ประพฤติตามความรู้ผู้ฝึกตน                         บังเกิดผลก้าวหน้าปัญญาญาณ

 เคารพในวิปัสสนาสมาธิ                               ฝึกสติตั้งมั่นหมั่นประหาณ

อนุสัยในขันธสันดาน                                    กิเลสมารหมดไปใจสุขจริง

 เคารพในความไม่ประมาทพร้อม                 บัณฑิตย่อมสรรเสริญเจริญยิ่ง

        ผู้ฝึกใจให้มีที่พึ่งพิง                                       ประสพสิ่งประเสริฐเกิดกับใจ

  เคารรพปฏิสันถารการต้อนรับ                     เราควรนับประเพณีดียิ่งใหญ่

 ผู้มาเยือนเหมือนญาติอาจใกล้ไกล               ย่อมทำให้ผูกจิตมิตรสัมพันธ์

มงคลชีวิตข้อที่ ๒๓ มีความอ่อนน้อมถ่อมตน “นิวาโต จ”

มงคลข้อยี่สิบสามงามดีพร้อม                     ความอ่อนน้อมถ่อมตนผลดีนั่น

 ลดมานะละทิฏฐิสิสำคัญ                             เป็นผู้หมั่นสำรวจตรวจตนเอง

ความบกพร่องของตนคนเห็นยาก               คนส่วนมากผู้อื่นผิดคิดคอยเพ่ง

 ตนทำผิดคิดเข้าข้างช่างไม่เกรง                       หากมิเร่งระวังพังทุกราย

จงเตือนตนด้วยตนให้พ้นผิด                       จงคอยคิดเพ่งตนพ้นผิดหลาย

จงฝึกตนอ่อนน้อมพร้อมใจกาย                   ชนหญิงชายรักใคร่ไม่เป็นพาล

         อย่าคิดว่าตนดีมีมานะ                                  อย่าคอยจะจับผิดเขาเอาหลักฐาน

 อย่าหลงตนจนเหลิงตามเชิงมาร                      อย่าทำการกิริยาพาไม่งาม

      จงอ่อนน้อมอย่าอ่อนแอแก้ทุกแห่ง          จงแข็งแกร่งอย่ากระด้างอย่างหยาบหยาม

จงฝึกหัดดัดตนพ้นสิ่งทราม                         พยายามอย่างยิ่งฝึกสิ่งดี

ชนะผู้น้อยกว่าด้วยการให้                       ชนะผู้ใหญ่ให้อ่อนน้อมย่อมสุขศรี

ความอ่อนน้อมถ่อมตนผลทวี                  ย่อมจะมีความรักใคร่ได้เมตตา

มงคลชีวิตข้อที่ ๒๔ มีความสันโดษ “สนฺตุฏฐี จ”

มงคลข้อยี่สิบสี่ไม่มีโทษ                           ความสันโดษยินดีนี่แหละหนา

ความพอใจในของที่ได้มา                         อย่างเช่นว่าปัจจัยสี่นี้ทั้งมวล

ยินดีตามกำลังความสามารถ                     คนฉลาดรู้จักพอต่อทุกส่วน

  การเป็นหนี้สินใครไม่สมควร                   ยินดีล้วนตามกำลังการตั้งตน

ยินดีตามฐานะภาวะเพศ                            ลดกิเลสตัณหาพาขัดสน

 ความอยากใหญ่ไม่หยุดจุดเสียคน             บังเกิดผลฟุ้งเฟ้อทะเยอทะยาน

  ความสันโดษแสวงหารักษาทรัพย์            และการจับจ่ายพอควรชวนสุขศานต์

  หากจ่ายเกินรายรับกลับเสียการ                ทนทุกข์นานสร้างหนี้มัทุกข์ใจ

อานิสงส์สันโดษประโยชน์ยิ่ง                         ปลูกฝังสิ่งดีเห็นเป็นนิสัย

   มีศิลธรรมประจำจิตคิดสิ่งใด                    เป็นคนไม่เห็นแก่ตัวกลัวบาปกรรม

   มักยินดีสิ่งที่ตนหามาได้                            และพอใจไม่หลงตรงใฝ่ต่ำ

สาธุชนคนดีมีคุณธรรม                             เป็นเครื่องนำก้าวหน้าพาเจริญ

มงคลชีวิตข้อที่ ๒๕ มีความกตัญญู กตเวที “กตญฺญู กตเวทิตา”

มงคลข้อยี่สิบห้าพาดีอยู่                            กตัญญูรู้คุณคนชนสรรเสริญ

 เป็นเครื่องหมายของคนดีที่ดำเนิน                    ดีเหลือเกินกตัญญูรู้บุญคุณ

คนอื่นช่วยเหลือเขาเราช่วยก่อน               เราต้องย้อนตอบสนองต้องเกื้อหนุน

เป็นกตเวทีที่ค้ำจุน                                    ผู้การุณย์บุพการีเรา

 เช่นบิดรมารดาอาจารย์ด้วย                      ท่านคอยช่วยสั่งสอนให้ไม่โง่เขลา

 อีกปู่ย่าตายายหมายนำเอา                         สิ่งดีเข้าสอนลูกหลานการอบรม

กตัญญูต่อชาติศาสน์กษัตริย์                     โรงเรียนวัดสถาบันอันเหมาะสม

ให้ความรู้ชูปัญญาน่านิยม                         ช่วยสังคมร่มเย็นเห็นนานมา

กตัญญูรู้คุณสิ่งแวดล้อม                            ร่วมใจพร้อมพิทักและรักษา

ให้อยู่ดีมีสุขทุกข์เวลา                                รู้คุณค่าไม่ทำลายหมายช่วยกัน

อากาศดีมีไม้ปลูกไว้ด้วย                                  ต้นไม้ช่วยชีวิตจิตสุขสันต์

เกิดต้นน้ำลำธารนานนิรันดร์                    ช่วยพืชพันธุ์ธัญญาหารอันสมบูรณ์

มงคลชีวิตข้อที่ ๒๖ ฟังธรรมตามกาล “กาเลน ธมฺมสฺสวนํ”

มงคลข้อยี่สิบหกยกกล่าวย้ำ                      รู้ฟังธรรมตามกาลนานไม่สูญ

   รับความรู้ชูปัญญามาเกื้อกูล                      เพื่อเพิ่มพูนศรัทธาปัญญาญาณ

ปัจจุบันฟังธรรมนำบรรลุ                              วิทยุเปิดรับกับสื่อสาร

กระจายเสียงสถานีมีตามกาล                    อยู่ที่บ้านรับฟังดังก้องไกล

  อานิสงส์ฟังธรรมนี้มีอยู่ห้า                       หนึ่งปัญญารู้ยิ่งฟังสิ่งใหม่

  สองฟังแล้วฟังย้ำซ้ำเข้าใจ                         สามสงสัยสิ้นไปไม่งมงาย

    สี่ทำความเห็นให้ตรงคงสว่าง                   ถูกแนวทางครองธรรมย้ำเลิศหลาย

ห้าจิตย่อมผ่องใสใจสบาย                         ช่วยหญิงชายบรรลุกุศลธรรม

สุตตาญาณฟังธรรมย้ำประโยชน์               ขจัดโทษอวิชชาพาจิตต่ำ

  ได้ปัญญาแสงสว่างทางชี้นำ                      ประกอบกรรมกุศลพ้นสิ่งทราม

  ละเห็นผิดติดยึดประพฤติชั่ว                     รู้จักกลัวบาปกรรมซ้ำเกรงขาม

ลดมานะทิฏฐิมิคล้อยตาม                         จิตใจงามฟังธรรมล้ำเลิศแล

มงคลชีวิตข้อที่ ๒๗ มีความอดทน “ขนฺตี จ”

 มงคลข้อยี่สิบเจ็ดเด็ดล้นหลาม                          คนมีความอดทนผลดีแน่

กำลังใจตั้งมั่นมิผันแปร                               ไม่ยอมแพ้ทุกข์ยากลำบากมี

ทนต่อความหนาวร้อนผ่อนเลวร้าย              หิวกระหายกายลำบากยากหลีกหนี

ความเจ็บไข้ได้รับกับกายี                             ทนทุกข์ที่เวทนารับอารมณ์

 คำนินทาว่าร้ายหยาบคายยิ่ง                         อดทนสิ่งเจ็บใจไม่ขื่นขม

   โกรธระงับดับได้ไม่ตรอมตรม                    รู้จักข่มจิตใจตนจนเยือกเย็น

   อานิสงส์ความอดทนผลดีมาก                     สิ่งทำยากสองฝ่ายหายทุกข์เข็ญ

    มีตบะชนะตนผลบำเพ็ญ                              ทั้งย่อมเป็นที่ชอบใจในหมู่ชน

เป็นผู้ไร้ภัยเวรเช่นทุกข์โทษ                         ด้วยมิโกรธตอบใครใช้เหตุผล

      มีสติมิหลงคงครองตน                                  ช่วยครองคนครองงานท่านเจริญ

ความอดทนคนใช้ได้ดีอยู่                              บัณฑิตรู้พากันสรรเสริญ

เป็นตบะนักพรตอดทนเกิน                          เครื่องดำเนินเผากิเลสเหตุดับลง

มงคลชีวิตข้อที่ ๒๘ เป็นคนว่าง่ายสอนง่าย “โสวจสฺสตา”

(กลอนสะบัดสะบิ้ง)

         ข้อยี่สิบแปดจะขยับขยาย                          คนว่าง่ายสอนง่ายนะประเสริฐประสงค์

เชื่อฟังคำพ่อแม่งามจะตามจะตรง                 พ่อแม่คงหวังดีลูกจิตผูกจิตพัน

    ลูกที่ดีนี่หรือมิดื้อมิด้าน                             เชื่อฟังท่านแล้วนะจะสุขจะสันต์

สิ่งไม่ดีเลิกละประชดประชัน                    สอนง่ายนั้นลูกนะจะรุ่งจะเรือง

(กลบทนาคบริพัทธ์)

ศิษย์ว่าง่ายสอนหายโง่หายเง่า                    หายโง่งั่งโง่เขลาเรียนเอาเรื่อง

    เรียนเอารู้คู่ตนผลประเทือง                        ผลประทีบปราชญ์เปรื่องเรืองปัญญา

ศิษย์เคารพนบนอบคุณครูนั่น                    คุณครูแนะนำพลันหมั่นศึกษา

หมั่นศึกสมบ่มรู้ชูวิชา                                ชูวิชัยใฝ่หาปัญญาญาณ

(กลบทกินนรเก็บบัว)

คนว่าง่ายสอนง่ายหลายคนรัก                    เมตตานักเมตตานี้มีสมาน

ไม่เกิดโทษเกิดทุกข์สุขสำราญ                   สำเร็จการสำเร็จกิจสัมฤทธิ์ไว

เข้าถึงธรรมถึงทางอย่างสูงสุด                    ธรรมวิมุตวิโมกข์โลกสดใส

มีที่พึ่งที่พักพำนักใจ                                   ทำให้ได้ให้ดีดังนี้แล

มงคลชีวิตข้อที่ ๒๙ เห็นสมณะผู้สงบระงับ (สมณานญฺจ ทสฺสนํ)

มงคลข้อยี่สิบเก้าเข้ากาละ                          เห็นสมณะดีเลิศประเสริฐแน่

เห็นด้วยตาด้วยใจไม่ผันแปร                     ท่านดีแท้ทรงศิลธรรมนำสักการ

เมื่อพบเห็นเป็นเหตุให้ไปหา                     สนทนาฟังคำธรรมบรรหาร

สว่างตาสว่างใจใสเบิกบาน                       รับศิลทานภาวนามาเป็นทุน

สมณะสงบจากบาปกรรมได้                    เป็นผู้ไม่เบียดเบียนใครให้ขุ่นเคือง

มีตบะละบาปทราบทางบุญ                      ผู้ทรงคุณธรรมวินัยให้ศรัทธา

ควรแก่การเคารรพผู้พบเห็น                     เพราะท่านเป็นผู้ทรงไว้ไตรสิกขา

อันมีศิลสมาธิและปัญญา                         สมนาบุญดีที่พึ่งเรา

เห็นสมณะบุญลาภควรกราบไหว้             ผู้เข้าใกล้ฟังธรรมะละโง่เขลา

ดับทุกข์ร้อนผ่อนคลายหายบางเบา           ช่วยบรรเทาทุกข์โศกโชคทวี

ทำให้ได้สมบัติสามตามประสงค์              กุศลส่งตรงหนุนบุญราศี

มนุษย์สวรรค์สมบัติจัดโชคดี                    สูงสุดมีนิพพานการดับเย็น

มงคลชีวิตข้อที่ ๓0 สนทนาธรรมตามกาล (กาเลน ธมฺมสากจฺฉา)

มงคลข้อสามสิบหยิบอรรถา                    สนทนาธรรมตามกาลท่านพบเห็น

ผู้ใฝ่ธรรมค้ำจุนหนุนบำเพ็ญ                    หากจำเป็นสงสัยไต่ถามกัน

ด้วยการสนทนาตามกาละ                        เพื่อที่จะแก้ไขสงสัยนั่น

ทำความเห็นให้ตรงคงสำคัญ                   ให้เกิดปัญญาญาณการเข้าใจ

ควรรวังอย่าตั้งความเห็นผิด                     ด้วยการคิดเอาชนะจะเหลวไหล

สนทนาลองภูมิกันนั้นเลิกไป                   มิทำให้ใครดีมีเลวลง

เพราะช่วยเสริมเพิ่มมานะทิฏฐินั่น           โต้แย้งกันเกิดโกรธโทษลุ่มหลง

ความแตกแยกยิ่งใหญ่ไม่ยืนยง                 ความมั่นคงหมู่คณะจะทำลาย

สนทนาธรรมดีมีกุศล                               บังเกิดผลดีมากล้วนหลากหลาย

แก้เห็นผิดคิดจะละงมงาย                         ทำให้หายสงสัยได้ปัญญา

ย่อมประพฤติถูกทางอย่างฉลาด               ตามแนวปราชญ์บัณฑิตปิดปัญหา

ทางอบายหายนะอวิชชา                          สนทนาธรรมช่วยด้วยรู้ทาง

มงคลชีวิตข้อที่ ๓๑ บำเพ็ญตบะ (ตโป จ)

มงคลข้อสามสิบเอ็ดเสร็จสมเห็น               การบำเพ็ญตบะจะสะสาง

อนุสัยกิเลสตนจนเบาบาง                           ตามแบบอย่างอริยะจะเพียรทำ

ประพฤติตรงธุดงควัตรด้วย                        เป็นเครื่องช่วยนิสัยไม่ตกต่ำ

คอยขัดเกลากิเลสเหตุก่อกรรม                   เป็นประจำกำจัดขัดจิตตน

เช่นมักน้อยอยู่ในปัจจัยสี่                            เท่ากับที่สมาทานการฝึกฝน

ด้วยตามมีตามได้ไม่กังวล                          ความอดทนดียิ่งสิ่งต้องการ

อานิสงส์ตบะจะเพียรเผา                            กิเลสเราลดลงตรงเผาผลาญ

สมาธิเกิดง่ายหมายทำฌาน                         กรรมฐานที่ตั้งยั้งเกื้อกูล

ย่อมเป็นคนเลี้ยงง่ายคลายมานะ                 ช่วยลดละอกุศลจนเสื่อมสูญ

เป็นบ่อเกิดบุญกุศลผลเพิ่มพูน                    ช่วยค้ำคูณความดีมีมั่นคง

แม้โยคีบุคคลสนใจละ                                อาสวะทุกข์โทษโลภโกรธหลง

ด้วยตบะบำเพ็ญเป็นทางตรง                       อานิสงส์ตบะจะเฝ้าเพียร

มงคลชีวิตข้อที่ ๓๒ ประพฤติพรหมจรรย์ (พรหมฺจริยานญฺจ)

มงคลข้อสามสิบสองปองละยึด                  การประพฤติพรหมจรรย์ไม่หันเหียน

เพื่อให้ห่างทางโลกีย์ที่วนเวียน                   จึงแปรเปลี่ยนวิถีหนีครองเรือน

ประพฤติอย่างพรหมนี้มีสามชั้น                 แต่ละขั้นนั้นมีศิลยินดีเหมือน

ชั้นที่หนึ่งซึ่งศิลแปดแวดวงเตือน               ไม่ฟั่นเฟือนรักษากันมั่นคงดี

ชั้นที่สองต้องรักษาศิลสิบข้อ                      เพื่อสืบต่อศาสนาเสริมราศี

สามเณรบรรพชามามากมี                           หน่อแนวนี้สมณะจะสืบกัน

ชั้นที่สามตามแบบภิกษุสงฆ์                       ศิลสูงส่งสองร้อยยี่สิบเจ็ดนั่น

นับเป็นยอดสุขสมพรหมจรรย์                   เพื่อมุ่งมั่นปฏิบัติวิปัสสนา

สู่กระแสสูงสุดโลกุตตระ                           อริยะวงศ์สืบสานศาสนา

พรหมจรรย์ขั้นพ้นภูมิกามา                        อนาคาอรหันต์นั้นแน่นอน

อรหันต์พรหมจรรย์นั้นอยู่จบ                    เป็นผู้ครบอเสขะพระทรงสอน

ช่วยสืบวงศ์อริยะจะถาวร                          พยากรณ์ห้าพันปีมีประมาณ

มงคลชีวิตข้อที่ ๓๓ เห็นอริยสัจ ๔ (อริยสจฺจา น ทสฺสนํ)

มงคลข้อที่สามสิบสามตามสติ                       เห็นอริยสัจสี่หนีสงสาร

เห็นความจริงสิ่งประเสริฐเลิศหลักการ          ปัญญาญาณสิบหกเห็นเป็นขั้นตอน

เห็นทุกข์สมุทัยนิโรธมรรค                            แจ้งปรัจักษ์หลักธรรมคำพระสอน

เหตุปัจจัยในรูปนามตามวงจร                       เพื่อถ่ายถอนอุปปาทานการยึดตน

สมุทัยได้เป็นเหตุให้เกิดทุกข์                        สิ้นความสุขทุกขสัจจัดเป็นผล

ทุกข์ทนยากหากมีที่บุคคล                            ดับเหตุต้นผลก็ดับนับเนื่องกัน

ลักษณะนิโรธสัจจัดทุกข์ดับ                          ผลที่รับดับทุกข์ได้ใจสุขสันต์

มรรคสัจปฏิบัติทุกข์ดับพลัน                         แปดข้อนั้นสายกลางทางพุทโธ

ภาวนาเกิดในใจเรานี่                                    เห็นสิ่งที่เป็นจริงยิ่งสุโข

อนัตตาภาวะละเลโล                                    สว่างโร่ปัญญาจากตาใน

จึงรู้แจ้งเห็นจริงสิ่งทั้งสี่                                เหตุผลมีแก่กันอันแจ่มใส

เมื่อรู้ชัดตัดตัวสมุทัย                                    เหตุปัจจัยให้เกิดก็ดับลง

มงคลชีวิตข้อที่๓๔ ทำพระนิพพานให้แจ้ง (นิพฺพานสจฺฉิกิริยา )

มงคลข้อที่สามสิบสี่มีแก่นสาร                     ทำนิพพานให้แจ้งแห่งประสงค์

ญาณทัศนะบริสุทธิ์จุดเห็นตรง                     พุทธองค์ทรงชี้มีแนวทาง

มหาสติปัฏฐานสี่มีกำหนด                            ตามแบบบทบ่งชี้ทีละอย่าง

กายเวทนาจิตธรรมไม่อำพราง                      แจ่มกระจ่างทางจิตพิจารณา

รู้รูปนามตามจริงอิงไตรลักษณ์                     แจ้งประจักษ์ปัจจัยในสังขาร์

อนิจจังทุกขังอนัตตา                                    เกิดปัญญาหยั่งรู้ดูรูปนาม

เกิดขึ้นตั้งอยู่ดับไปไม่คงที่                           รูปนามนี้ลักษณะจะเป็นสาม

สันตติสืบต่อกันนั้นทุกยาม                         เป็นไปตามสภาวะสัจจะธรรม

ญาณรู้เห็นเป็นสมุทเฉทประหาร                มรรคญาณการตัดสังโยชน์ต่ำ

ละอัตตาละสงสัยไม่มืดดำ                          ละลูบคลำศีลพรตหมดไปพลัน

มรรคญาณผ่านนี้มีสี่หน                             บรรลุผลเป็นพระอรหันต์

ละสังโยชน์สิบอย่างวางจากมัน                 โยคีนั้นทำให้แจ้งแห่งนิพพาน

มงคลชีวิตข้อที่ ๓๕ จิตไม่หวั่นไหว (ผุฏฺฐสฺส โลกธมฺเมหิ จิตฺตํ ยสฺส น กมฺปติ)

มงคลข้อสามสิบห้าพาสุขสันต์                     จิตไม่หวั่นไหวในธรรมผ่าน

ลาภยศสรรเสริญสุขทุกวันวาร                      สี่ประการด้านคิดอิฏฐารมณ์

ฝ่ายเสื่อมลาภเสื่อมยศฐานินทาทุกข์              ขาดความสุขอนิฏฐาพาขื่นขม

อรหันต์ไม่หวั่นไหวไม่ชื่นชม                       ธรรมนิยมจิตเป็นกลางวางเฉยจริง

การกระทบกระทั่งจิตตั้งมั่น                          จิตไม่หวั่นไม่ไหวในทุกสิ่ง

อารมณ์โลกกลับกลอกหลอกเหมือนลิง        ท่านละทิ้งปล่อยวางอย่างเป็นเอง

อัพยากฤตจิตพระอรหันต์                             เพราะจิตนั้นเป็นกลางทางตรงเผง

ไม่ยินดียินร้ายหายกลัวเกรง                         เป็นผู้เคร่งธรรมวินัยใจเมตตา

วางอารมณ์ดีเหลืออยู่เหนือโลก                  ละความโศกสงบพบหรรษา

มีสติสมบูรณ์ดีมีปัญญา                              มีศรัทธามั่นในพระไตรรัตน์

อยู่นอกเหนือเหตุผลกุศลด้วย                     เป็นผู้ช่วยเหลือชาติศาสน์กษัตริย์

เผยแผ่ธรรมสัมฤทธิ์กิจวัตร                        ปฏิบัติสร้างศรัทธามหาชน

มงคลชีวิตข้อที่ ๓๖ จิตไม่เศร้าโศก (อโศกํ)

มงคลข้อสามสิบหกยกเหนือโลก                จิตไม่โศกไม่เศร้าเอากุศล

จิตอรหันต์นั้นไม่ว่างวางตัวตน                   เสวยผลพระนิพพานการดับเย็น

ไม่มีรักมีชังใครทั้งนั้น                                ไม่แบ่งชั้นแบ่งชนคนพบเห็น

แผ่เมตตากรุณาพาบำเพ็ญ                            จึงสมเป็นสรณะประเสริฐดี

คนเข้าใกล้ได้พึ่งซึ่งตัวท่าน                        กระแสด้านจิตสงบสบสุขศรี

เย็นใจกายคลายทุกข์สุขทวี                         รัศมีเมตตาแผ่หาเรา

จิตพระอรหันต์นั้นไม่โศก                          สิ้นวิโยคอาดูรสูญแห้งเฉา

ไม่หงุดหงิดขุ่นมัวทั่วนานเนา                     จิตท่านเบาเบิกบานปานดอกบัว

เกิดจากตมแต่โผล่ขึ้นพ้นน้ำ                       งามเลิศล้ำไม่ติดตมชมละชั่ว

บานรับแสงสุรีย์หนีเมามัว                          ละยึดตัวยึดตนผลเบิกบาน

การฝึกจิตจึงดีมีประโยชน์                           ละทุกข์โทษผองภัยในสงสาร

เข้าถึงฝั่งเข้าถึงฝั่งอมตะพระนิพพาน                         ผลคือการสิ้นโศกโรคทางใจ

มงคลชีวิตข้อที่ ๓๗ จิตปราศจากธุลี (วิรชํ)

มงคลข้อสามสิบเจ็ดเผล็ดผลมาก                    จิตปราศจากธุลีที่ผ่องใส

ละกิเลสหยาบกลางละเอียดไป                        หมดสิ้นในใจท่านการรู้จริง

อวิชชาตัณหาอุปปาทาน                                 มรรคญาณผ่านชัดตัดทุกสิ่ง

ผลญาณต่อไวไม่ประวิง                                  สงบนิ่งสามขณะจะเร็วพลัน

ปัจจเวกขณะญาณการสำรวจ                          ย้อนมาตรวจกิเลสละจะสุขสันต์

กิเลสหายคลายออกสำรอกมัน                        อรหันต์นั้นสละละหมดลง

อาสวะอนุสัยไปจากจิต                                  ญาณพิชิตทุกข์โทษโลภโกรธหลง

ละสังโยชน์ร้อยรัดตัดได้ตรง                         จากเวียนวงวัฏฏะชนะมาร

ธุลีคือกิเลสเหตุจิตหมอง                                ดับทั้งผองผ่องใสไม่เผาผลาญ

ไม่หมักดองในขันธสันดาน                           มรรคญาณผ่านครั้งสี่กิเลสตาย

ดุจดั่งเพชรเด็ดแกร่งแข็งหนักหนา                 ถูกสายฟ้าฟาดลงคงสลาย

ดุจดั่งแสงส่องถ้ำแล้วทำลาย                          ความมืดหายมองเห็นเป็นจริงมา

มงคลชีวิตข้อที่ ๓๘ จิตเกษม (เขมํ เอตมฺมํคลมุตฺตมํ)

มงคลข้อสามสิบแปดจิตเกษม                         จิตปรีย์เปรมปีติสิหรรษา

เสวยผลกำไรในวิญญา                                     เป็นนิรามิสสุขทุกข์ไม่มี

จิตสะอาดสว่างอย่างสงบ                                 จิตผู้พบนิพพานท่านสุขศรี

จิตเอิบอาบอิ่มเอมแสนเปรมปรีย์                      จิตท่านนี้สงบเย็นเป็นกำไร

                  นัตถิสันติปรมังสุขัง                                      จึงสมดั่งภาษิตจิตแจ่มใส                  

   ความสงบพบสุขทุกข์ห่างไกล                      ความสุขใดไม่เทียบเปรียบได้เลย    

    นิพพานังปรมังสุขัง                                       ปัจจัตตังนิพพานท่านเปิดเผย
บรมสุขเหลือล้นพ้นภิเปรย                            รู้ได้เอยเฉพาะตนผลญาณ

จิตเยือกเย็นเป็นสุขทุกขณะ                            อริยะประสพพบสุขศานต์

พ้นอำนาจปราศเหตุกิเลสมาร                        พ้นจากการเวียนว่ายตายเกิดกัน

ธรรมะมงคลดีที่ก้าวหน้า                               พระตถาคตแสดงแจ้งสุขสันต์

ปฏิบัติตามธรรมเป็นสำคัญ                           พระธรรมนั้นสรรค์มงคลผลอุดม

มงฺคลสุตฺตํ นิฏฐิตํ